Spełniony sen? – wizje sztucznej inteligencji w literaturze i filmie sci-fi

Podczas IX spotkania z cyklu "Porozmawiajmy o AI" chcielibyśmy skupić się na powiązaniach sztucznej inteligencji i kultury. Chcemy poszukać w literaturze i filmie sci-fi śladów AI oraz analogii do obecnego jej rozwoju.
Liczymy na to, że wspólnie stworzymy też listę utworów, które najlepiej wyjaśniają, czym jest lub czym może być sztuczna inteligencja. Dzieł literackich i filmowych, które opisując AI, staną się niejako przewodnikiem tak dla specjalistów AI, jak i osób spoza tego kręgu. Specjalistom mogą dostarczyć dodatkowych pojęć i wyobraźni/kontekstu społecznego do opisu AI, co może być przydatne podczas wyjaśniania innym natury tej technologii. Z kolei tym, którzy nie zajmują się AI zawodowo, spotkanie ma dać lepszą intuicję i wiedzę nietechniczną na temat tego zjawiska.

Harmonongram:

• 10:00 – 10:10 Przywitanie i wstęp – Krzysztof Dyczkowski (dziekan WMI UAM), Małgorzata Adamczak (UAM), Bartosz Naskręcki (UAM), Adam Karolewski, Bartosz Mikulski (AIrrival)

• 10:10 – 10:40 42 to (nie) zawsze odpowiedź – Bartosz Naskręcki (UAM)

• 10:40 - 11:10 Generative AI, Lem i konstytucja – Adam Karolewski (AIrrival)

• 11:10 - 11:40 - Od wizji do Generative AI – Zygmunt Vetulani (UAM)

• 11:40 - 12:00 - przerwa

• 12:00 - 12:30 Między sympatyczną baśnią a dosadną dystopią. Dwa bieguny XXI-wiecznej filmowej refleksji nad SI – Mateusz Drewniak (UAM)

• 12:30 - 13:00 Sztuczna inteligencja w słowiańskim lesie, czyli Al w butach Baby Jagi – Joanna Rękas (UAM)

• 13:00 - 14:00 Pizza, rozmowy i dyskusje

• ODWOŁANE: Sztuczna inteligencja w filmach i bajkach animowanych dla najmłodszych – dziecięce wizje przyszłości – Natalia Walter (UAM)

42 to (nie) zawsze odpowiedź
W książce Douglasa Adamsa „Autostopem przez galaktykę” dowiadujemy się, że wszechpotężny komputer poproszony o odpowiedź na pytanie o sens wszechświata i wszystkiego co nas otacza po intensywnych obliczeniach udzielił lakonicznej odpowiedzi 42. Z kolei inna potężna maszyna w noweli „Golem XIV” Stanisława Lema jawi nam się jako obiekt niemal mistyczny, z jej skomplikowanymi cybernetycznymi myślami. Chciałbym potraktować to spotkanie jako pretekst do głębszego zastanowienia nad naturą odpowiadania na precyzyjne pytania przez algorytmy komputerowe, przez tzw. sztuczną inteligencję, w tym obecnie modne sieci generatywne i inne zbliżone algorytmy. W jaki sposób obecna technologia zderza się z paradygmatem formalnej, dedukcyjnej matematyki i jakie efekty osiągnęliśmy jako ludzkość w ciągu ostatnich kilku lat w wyścigu o zastąpienie człowieka myślącą maszyną. Będzie przekornie, niepokojąco i prowokacyjnie. Zapraszam!

Generative AI, Lem i konstytucja
W jednym ze swoich opowiadań, Lem opisał LLMa do poezji. W innym opisał konsekwencje używania SI do rozwiązywania problemów społecznych. Na wesoło i strasznie. I bardzo aktualnie.

Od wizji do GenAI - Zygmunt Vetulani (UAM)
Zastanowimy się, jak rodziła się idea sztucznej inteligencji i jak ewoluowała aż do współczesnych technologii generatywnych. Wyruszymy od wizjonerskich koncepcji Charlesa Babbage’a i Ady Lovelace, która już w XIX wieku przewidywała twórczy potencjał maszyn. Przyjrzymy się, w jakim stopniu dzisiejsze systemy GenAI realizują te dawne marzenia i na ile odpowiadają — lub przeczą — wyobrażeniom znanym z literatury i filmu science fiction. Będzie to okazja do wspólnej refleksji nad korzyściami, ograniczeniami i wyzwaniami, jakie niosą ze sobą najnowsze osiągnięcia w tej dziedzinie.

Sztuczna inteligencja w filmach i bajkach animowanych dla najmłodszych – dziecięce wizje przyszłości
Sztuczna inteligencja coraz częściej pojawia się w bajkach jako pełnoprawny bohater. Co te postaci mówią nam o tym, jak dzieci rozumieją technologię? Jakie wartości i emocje są z nią kojarzone? Podczas wystąpienia przyjrzymy się popularnym animacjom i zastanowimy nad ich potencjałem edukacyjnym i społecznym.

Między sympatyczną baśnią a dosadną dystopią. Dwa bieguny XXI-wiecznej filmowej refleksji nad SI
Istotą referatu jest syntetyczne porównanie dwóch perspektyw, z jakich twórcy filmowi podejmują refleksję nad sztuczną inteligencją. W amerykańskim kinie, wyrastającym z kraju biorącego udział w „wyścigu technologicznym”, możemy dostrzec dwie strategie portretowania SI – baśniową oraz dystopijną. XXI wiek jest w tym kontekście niezwykle
ciekawym polem badawczym, gdyż ścieranie się obu tych tendencji prowadzi do doniosłych i ważnych wniosków. Pozwala chociażby na prześledzenie zmieniającego się na przestrzeni ostatnich 25 lat stosunku ludzkości do AI. W orbicie wystąpienia znajdą się takie utwory jak A.I. Sztuczna inteligencja (2001) Stevena Spielberga i oryginalna trylogia Matrix (1999-2003) sióstr Wachowskich (filmy reprezentujące nurt baśniowy) oraz Ex Machina (2014) Alexa Garlanda i Blade Runner 2049 (2017) Denisa Villeneuve’a (dzieła należące do trendu dystopijnego).

Sztuczna inteligencja w słowiańskim lesie, czyli Al w butach Baby Jagi
Jak storie, tj. narracje mówione o sztucznej inteligencji wpisują się w długą tradycję tworzenia opowieści o istotach „nieludzkich”, ale obdarzonych mocą, sprawczością lub świadomością – od słowiańskich demonów i domowych duchów po mityczne byty jak Golem czy Baba Jaga. Współczesne narracje o AI funkcjonują często jak nowoczesne mity – tłumaczą to, co niezrozumiałe, oswajają nowe lęki i oferują symboliczną strukturę dla przeżywania zmian technologicznych. Mit o AI łączy się dziś z odnowioną wiarą w magię, rozumianą jako siłę transformacyjną, działającą poza granicami racjonalności. W efekcie powstaje nowa jakość mityczna: opowieści o AI nie tylko wyjaśniają świat, lecz także go przekształcają, modelując nasze wyobrażenia o przyszłości, człowieczeństwie i granicach tego, co możliwe. Sztuczna inteligencja staje się częścią współczesnego folkloru – zjawiskiem na pograniczu nauki, mitu i czarów.